سینمای ما - موفقيت تجاري مجموعه داستان هاي عامه پسند هري پاتر نوشته خانم جي.كي.رولينگ، از ابتدا با اظهارنظرهاي موافق و مخالف زيادي همراه بوده است. نويسنده اين مقاله با اشاره به پاره اي از ويژگي هاي كم نظير اين آثار نظير نثر روان و جذاب و تشويق بسياري از نوجوانان به مطالعه رمان، به تعدادي از انتقادات مطرح شده نظير خرافه گرايي، تشويق به جادوگري، ايجاد يك دنياي فانتزي، طرح موضوع اسارت انسان در چنگال نيروهاي مافوق بشري و تشويق انزواگرايي نيز اشاره مي كند. در پايان هم راهنمايي هايي براي والدين كودكان و نوجوانان ارائه مي گردد. كتاب هاي هري پاتر را بايد يك موفقيت غيرعادي و خيره كننده در دنياي نشر به شمار آورد. در سال هاي اخير، علاوه بر نسخه هاي انگليسي، ترجمه هاي مختلف اين مجموعه هم در سراسر دنيا طرفداران زيادي پيدا كرده است. گفته مي شود كه تعداد نسخه هاي چيني هري پاتر، ركورد فروش كتاب هاي چاپ شده به اين زبان را شكسته است. داستان هاي هري پاتر علاوه بر نوجوانان، بزرگسالان را نيز به خود جذب نموده و ميانگين 8/3 ميليون نسخه اي شمارگان آن، 40 برابر شمارگان كتاب هاي پرفروش بازار به شمار مي رود. صرف نظر از محبوبيت فراوان اين مجموعه، بايد دانست كه بسياري از بچه هاي ما با خواندن داستان هاي هري پاتر، براي اولين بار، كتاب خواندن را آغاز نموده اند. والدين آنها هم اميدوارند كه فرزندانشان پس از مطالعه اين كتاب ها، به خواندن ساير كتاب ها بپردازند. من در اين مقاله، قصد دارم كه شما را با نظرات منتقدان داستان هاي هري پاتر آشنا كنم تا بيش از پيش، ارزش هاي حقيقي آنها را دريابيد. از آغاز انتشار داستان هاي خانم رولينگ، افراد زيادي به ويژه مسيحيان، مخالفت خود را با داستان هاي هري پاتر اعلام نموده اند و البته اين اعتراضات در ايالات متحده به نسبت انگلستان و ساير نقاط دنيا، بسيار بيشتر بوده است. در شبكه هاي راديويي، مجلات، روزنامه ها، پايگاه هاي اينترنتي و بسياري از كتاب هاي چاپ شده در آمريكا، ما شاهد حملات زيادي به داستان هاي هري پاتر بوده ايم. در بسياري از مدارس مسيحي نيز ورود اين كتاب ها ممنوع مي باشد. به علاوه در اين سال ها، من با تماس هاي تلفني زيادي مواجه بوده ام كه والدين مي گفتند خودشان و فرزندانشان به اين داستان ها علاقمندند و دچار سردرگمي شده اند. در قسمت اول، ما با يك پسربچه كوچك آشنا مي شويم كه به قدرت جادويي خود پي مي برد. اندكي بعد هم وي براي گسترش توانايي هايش، روانه مدرسه جادوگري هوگوارتز مي شود. خوانندگان اين كتاب، خيلي زود خود را در دنيايي روِيايياز جادوگري و ساحري مي بينند كه از نظر مسيحيان، مي تواند خوانندگان را به سوي عالم غيب سوق دهد و اين موضوع، مهم ترين دليل حملات انجام شده عليه اين اثر است. دومين انتقاد مطرح شده عليه اين كتاب به ايجاد نگرش تدافعي و مقابله گرايانه در كودكان، در مقابل بزرگ ترهايشان بازمي گردد. منتقدان يادآوري مي كنند كه هري در چندين موقعيت، عكس العمل هاي ناشايستي در برابر عموها و عمه هاي خود انجام مي دهد. البته مسيحيان ديگري هم معتقدند كه اصولاً دنياي فانتزي براي كودكان و به دنبال آن براي والدين، خطرناك است، چرا كه آنان را از دنياي واقعي ما، دور مي نمايد و به هرحال، با پذيرش چنين انتقاداتي، ما مسئوليت داريم كه با بصيرت و آگاهي بيشتري، چنين كتاب هاي عامه پسندي را مورد توجه و بررسي قرار دهيم. پروردگار به همه ما، قدرت درك و تشخيص اعطا نموده و بايد هر پديده عامه پسند و نوظهوري را به دقت مورد بررسي قرار دهيم. بدين ترتيب در سايه محبوبيت فراوان آثار خانم رولينگ، توجه به آثار رويكرد عمومي به اين داستان ها، بسيار حائز اهميت خواهد بود. البته پيش از شروع بحث بايد بگويم كه شخصاً به خواندن اين كتاب ها، علاقه دارم و دنياي تخيلي ايجاد شده توسط خانم رولينگ را بايد يك جهان ديگر در كنار جهان واقعي ما به شمار آورد. همچنين بايد يادآوري كرد كه اصولاً بسياري از بازي هاي كودكانه، در محيطي تخيلي و فانتزي روي مي دهد و با بزرگ تر شدن فرزندانمان، آنها به خوبي تفاوت هاي موجود ميان اين دو دنيا را درمي يابند. از سوي ديگر، اين كتاب ها بسيار خوب نوشته شده اند. بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد كه بسياري از افراد مي توانند به سادگي اين داستان ها را با صداي بلند بخوانند و كودكان ما نيز به اين كار، علاقه نشان مي دهند. نكته ديگر حائز توجه اين است كه ما شاهد رشد گام به گام شخصيت هاي داستان هاي هري پاتر هستيم. برخلاف بسياري از داستان هاي كودكان، ما با مجموعه اي گسترده از افراد روبه رو هستيم كه هر يك از آنها، نماينده شخصيت هاي مختلف يك دنياي جديد مي باشند. البته منتقدان يادآوري مي كنند كه دهها ميليون كودك و نوجوان ما، با انتشار پشت سرهم قسمت هاي مختلف اين رمان خيال پردازانه، گام به دوره بلوغ نهاده اند. اما آيا زندگي در اين دنياي غيرواقعي و فانتزي، مي تواند فرزندان دلبند ما را براي حضور در يك دنياي واقعي و غيرفانتزي آماده كند؟ و آيا تغييرات شگرف شخصيت ها، بررفتارهاي خوانندگان نوجوان، تاثيرات قابل توجهي به همراه نخواهد آورد؟ ما در اين مجموعه از داستان ها، با دو گروه خير و شر روبه رو مي شويم كه هر دو آنها، ويژگي هايي متناسب با شخصيت هاي خود دارند. اما زندگي در چنين دنيايي، مي تواند هزينه هايي را نيز به ارمغان آورد. ما نمي توانيم رفتاري همانند يك جعبه شكلات با اين كتاب ها داشته باشيم. به علاوه كودكان ما، هنوز از توانايي هاي ذهني درك خير و شر برخوردار نيستند. البته خانم رولينگ نيز يادآوري نموده كه يك مسيحي معتقد نيست و به انديشه هاي مسيحي آفرينش جهان، اعتقاد ندارد. در كتاب هري پاتر و جام آتش كه چهارمين جلد از اين مجموعه به شمار مي رود، خوانندگان با حس ترحم به هري نوجوان كه خيلي زود مادرش را در راه حفظ جان فرزندش از چنگال شيطان از دست داده، مي نگرند. بدين ترتيب شخصيت اول داستان ما، بايد يك زندگي مستقل و دور از عشق و البته با احساس اتكا به نفس را تجربه كند، تجربه اي كه در ميان جامعه ما، بسيار آشنا و فراگير است. از سوي ديگر، در گذشته هم، آثار نويسندگاني نظير سي.اس.لويس و تولكين با چنين انتقاداتي روبه رو شده بود، اما به دليل شمارگان بسيار زياد آثار هري پاتر، انتقادات كليسا و همچنين تعدادي از منتقدان ادبي و روانشناسان، بايد اين اثر خانم رولينگ را با دقت نظر بيشتري، بررسي كرد. مثلاً در سال هاي اخير، ما شاهد رويكرد بسيار زياد نوجوانان به جادوگري و انجام كارهاي غيرعادي هستيم. در رمان "ارباب حلقه ها" هم، جادوگري يك بخش قابل توجه داستان به شمار مي رفت، ولي در هري پاتر، ما شاهد غيب شدن انسان ها، صحبت كردن حيوانات و خلق اسب هاي شاخدار و بالدار هستيم. حتي ما با مشاهده بازي هاي كودكانه فرزندان خود نيز به سادگي مي توانيم حضور انبوهي از شخصيت هاي تخيلي را مشاهده كنيم. اما آيا بين اين شرايط نوظهور و رويكرد كودكان ما به جادوگري و ايجاد هزاران سايت اينترنتي مربوط به چنين كارهايي، ارتباط وجود دارد؟ بسياري از افراد يادآوري مي نمايند كه خانم رولينگ خواسته يا ناخواسته، به آموزش جادوگري و كارهاي خارق العاده به كودكان، پرداخته است. هر چند خانم رولينگ معتقد است كه چنين افرادي بايد به يك پزشك، مراجعه كنند! در مقابل، حاميان آثار خانم رولينگ، با يادآوري اشتباهات كليسا در گذشته، معتقدند كه انتقادات رهبران كليسا و بسياري از مسيحيان به اين مجموعه از داستان ها هم درآينده فراموش خواهد شد. اما اين يك تراژدي بزرگ است، چرا كه نبايد با هر گونه مخالفت كليسا با موضوعات نوظهور، اين چنين به مقابله پرداخت. دستورات انجيل بايد در كانون توجه همه ما قرار گيرد و مفاهيم به تصوير كشيده شده از زيبايي و حقيقت و خوبي در اين كتاب آسماني، بايد سرمشق زندگي ما قرار گيرد. در ادامه، من بايد به تعدادي از پرسش هاي مطرح شده از سوي كارشناسان و والدين اشاره كنم، چرا كه آنان مي گويند براي اين درهم آميختگي واقعيت و روِيا چه بايد كرد؟ و آيا تيراندازي هاي مرگبار روي داده در مدارس ما و يا ساير رفتارهاي مخرب، با چنين وضعيتي ارتباط ندارد؟ از سوي ديگر، آيا مشكل انزواطلبي و دوري از اجتماع كودكان ما، با مطالعه چنين آثاري، وخيم تر نخواهد شد؟ به علاوه با عرضه فيلم ها و بازي هاي رايانه اي، رفتارهاي غيراجتماعي كودكان ما، افزايش نمي يابد؟ و آيا با ترسيم يك زندگي در اسارت جادو و جادوگري، موجي از نااميدي بر اذهان فرزندان ما، مستولي نخواهد شد؟

مترجم: جم : محسن داوري