شب مال همه ماست
● راجر ابرت ◄ترجمه: پیمان جوادی

سینمای ما - «شب مال ماست» شعاری بود که پلیس نیویورک در دهه 80 میلادی از آن به عنوان یک ابزار تبلیغاتی استفاده می‌کرد. این شعار که تا مدت‌ها روی در و بدنه اتوموبیل‌های پلیس به چشم می‌خورد نشان‌دهنده عزم و جدیت پلیس نیویورک برای جلوگیری از خرید و فروش و معامله مواد مخدر در طول شب‌ها بود. این تنها بخشی از کارزار پلیس نیویورک برای جلوگیری از وقوع جرم‌هایی بود که معمولا در شب هنگام رخ می‌داد.
آخرین فیلم جیمز گری بیش از آن‌که فیلمی درباره درگیری پلیس و تبهکاران نیویورکی باشد، درام پرکششی ست درباره تقابل و روبرویی اعضای یک خانواده : یک پدر و دو پسرش.
یواکین فونیکس با نام مستعار بابی گرین مدیریت یک کلوب شبانه معروف و رو به ترقی در بروکلین را بر عهده دارد. مالک کلوب یک مهاجر سیاسی روس به اسم مارات بوژایوف است. بوژایوف برخلاف رفتار صمیمانه‌اش، قاچاق موادمخدر در این منطقه از نیویورک را تحت کنترل دارد. بوژایوف خواهرزاده‌ای به اسم وادیم دارد که قاچاقچی مواد مخدر است. وادیم کلوب را تبدیل به مرکزی برای فعالیت‌های غیرقانونی خود کرده است . بابی به خوبی از آنچه در کلوب تحت مدیریت‌اش می‌گذرد خبر دارد اما به روی خودش نمی‌آورد. برت گروشینسکی، پدر بابی عضو گروه «سبزها» (هواداران حفظ محیط زیست) و رییس پلیس بروکلین است. برت به غیر از بابی پسر دیگری به اسم ژوزف دارد که برخلاف برادر دیگرش حرفه پدر را انتخاب کرده و به نیروی پلیس نیویورک پیوسته است. ژوزف به عنوان یک پلیس وظیفه‌شناس یکی از پرسنل تحت امر پدرش در اداره پلیس است. در این میان وادیم از بابی می‌خواهد که به او در تجارت موادمخدر ملحق شود. در این گیر و دار پلیس به کلوب حمله کرده و جمعی از افراد وادیم را بازداشت می‌کند. وادیم نیز برای تلافی ژوزف را مورد هدف قرار می‌دهد. پدر بابی نیز برای زدن ضربه اصلی و برچیدن بساط مافیای روسی احتیاج به مدارک بیشتری دارد، از این رو از وی می‌خواهد تا به عنوان یک نفوذی با پلیس همکاری کند. حادثه تیراندازی به ژوزف که باعث تغییراتی در اخلاق و رفتار بابی شده، او را به سوی انجام این ماموریت سوق می‌دهد. تنها کلمه امیدبخش پدر به بابی در راه انجام این ماموریت خطرناک این است : «ما مراقب و منتظریم تا تو برگردی.» این عالی ست، اما چه کسی مراقب پسر رییس پلیس بروکلین خواهد بود تا سالم و سلامت برگردد؟
«شب مال ماست» یک فیلم موشکافانه و دقیق اورژینال در رابطه با مافیای مواد مخدر نیست. پیش از این مارتین اسکورسیسی در «Departed» (2006) با بازسازی فیلم هنگ‌کنگی «روابط جهنمی»(2002) به تقابل و رویارویی پلیس و مافیای مواد مخدر پرداخته بود. خود جیمزگری نیز پیش از این در دو فیلم اولش از این سوژه استفاده کرده است. «اودسای کوچک» (1994) در رابطه با مافیای روس ساکن نیویورک بود و فیلم دوم گری، «یاردها» (2000) باز هم به سندیکای جنایتکاران روس ساکن نیویورک می‌پرداخت (باز هم با بازی یواکین فونیکس و مارک والبرگ). اولی برنده شیر نقره‌ای جشنواره ونیز شد و دومی هم در جشنواره کن مورد استقبال قرار گرفت. اما به نظر می‌رسد که «شب مال ماست» به لحاظ کیفی از دو فیلم اول گری پایین‌تر باشد. شاید به این دلیل که فیلم اسکورسیسی، گنگسترهای شرور و بی‌رحم‌تر و شاید هم واقعی‌تری داشته باشد («وعده های شرقی» دیوید کراننبرگ را هم ببینید که تبهکاران روسی را به عنوان آدم بدهایش انتخاب کرده است).
با این وجود، فیلم «شب مال ماست» فارغ از ایراداتی کما بیش جزیی از یک پویای و استحکام خاصی برخوردار است. البته دلیل جذابیت فیلم بیشتر بر پایه رابطه برت، بابی و ژوزف است و موتور محرکه آن به شمار می‌رود. نکته غیرمنتظره - و تاثیرگذار بعدی فیلم- حضور آمادا، نامزد بابی ست. آمادا واقعا عاشق بابی ست و به او عشق می‌ورزد و حاضر است برای او هر کاری انجام دهد. اما بابی هم سرگشته و حیران است. او میان شغلش، خانواده‌اش و آمادا گرفتار شده و نمی‌تواند تصمیم درست و عاقلانه‌ای بگیرد. البته او حاضر به پذیرفتن پیامد نتیجه کارهایش هم نیست. او در قبال خانواده و شغل‌اش از جاده دوراندیشی خارج شده و تا اندازه‌ای تحت تاثیر غرور و خودخواهی ناشی از موفقیت شغلی‌اش رفتار می‌کند. او در صحنه‌ای باید به پدر و برادرش شلیک کند و اینجاست که احساس فراموش نشدنی نسبت خونی و خانوادگی خود را نشان می‌دهد.
فیلم با وجودی که در مجموع راضی‌کننده است اما در پایان سوالاتی را در ذهن بیننده به وجود می‌آورد. به عنوان مثال، در دنیای کوچک پلیس‌های بروکلین و سارقان، دزدها و تبهکاران آیا کسی پیدا نمی‌شود تا از رابطه خانوادگی برت، ژوزف و بابی خبر داشته باشد. آیا پلیس نمی‌تواند در حین یک عملیات ساده از نیروهای خودش حمایت کند؟ اینجاست که عناصر و چیدمان برخی از اتفاقات و حوادث در طرح داستانی فیلم تا حدودی غیرقابل قبول و غیرقابل باور به نظر می‌رسند.
اما این یک حال کلی ست. فیلم در حالی که در ایجاد هیجان و تنش موفق عمل می‌کند و از ضرباهنگ مناسب و خوبی هم برخوردار است، بخصوص در صحنه‌های پایانی فضاسازی فیلم قابل توجه و چشمگیر است اما به پرسش‌هایی که مطرح می‌کند پاسخ درست و قانع‌کننده‌ای نمی‌دهد. اما زندگی در شب همچنان ادامه دارد.