مایکل جکسون 1958-2009 :: پايگاه خبری - تحليلی سينمای ما

یادداشت راجر ابرت درباره سلطان پاپ
پسرکی که هیچ گاه بزرگ نشد

خاطره آقائیان

سینمای ما - مایکل جکسون به شدت با استعداد، تنها، گیج و غمگین بود. شادی را جایی در میان خاطرات کودکی‌اش گم کرده و حالا در پی بازگشت به آن ایام و یافتن آن شادی‌ها می‌گشت. زمانی که در نقش اسکارکرو در «ویز» (رابرت وایز-1979) ظاهر شد، با خودم فکر کردم این فیلم بیانگر احساس اوست و شهر اوز همان جایی ست که می‌خواهد در آن زندگی کند. در واقع این نقش بازتاب زندگی شخصی خود او است. او توانسته بود به درک درستی نسبت به شخصیتی که غمگین و ناامید است اما می‌تواند به طرز اعجاب‌برانگیزی برقصد، آواز بخواند و دروثی کوچک را شاد کند، برسد.
همه‌ی ما سال‌ها به ناخوشی‌های روحی این کوچک‌مرد پرداخته‌ایم و حالا که او از دنیا رفته باز هم این آواها را راجع به او خواهیم شنید: شهرت بسیار از همان ابتدای جوانی، آلبوم‌های درخشان، تورهای جهانی ، دوستان مستمند، کودکی پر رنج و غم، ناکجاآباد، رفتارهای غریب، اعمال جراحی پلاستیک، اتهامات کودک‌آزاری، گاه اتفاقی برنده و گاه اتفاقی بازنده، سخاوت و بخشندگی، رموز پس پرده، ازدواج غیرقابل توضیح با دختر اِلویس، تغییر چهره، جوک‌ها و غیره و غیره ...
هیچ‌گاه ندیدمش. همسرم، چاز او را دیده، سال‌ها پیش که عضو یک گروه رقص بازیگران برای مراسم افتتاحیه‌ی یکی از شوهای جکسون بود، چیزی که او به یاد می‌آورد این است که مایکل یک بچه بود، با استعداد و پر انرژی اما نه مثل دیگر بچه‌ها. این همان چیزی است که بود و ماند. پدرش جوزف در عین حال که به یک راننده‌ی ماشین‌های سنگین و کارفرمایی سخت‌گیر معروف بود، در میان خانواده‌اش هم به یک بدرفتار فیزیکی و روحی شهرت داشت که بچه‌هایش را به سختی تنبیه می‌کرد، کتک می‌زد، گاهی آنها را روی یک پا نگه می‌داشت و گاهی حتی سرشان را به زمین می‌کوبید.
خانواده برای هر کسی اهمیت دارد، برای آفریقایی-آمریکایی‌ها هم که مهم‌ترین چیز در دنیاست. یک سرشماری نشان داده که آنها بزرگترین جمع‌های خواهر-برادرزاده‌ها، عموزاده‌ها، همسران پیشین و وابستگان وفادار از هر نسلی را دارند. روابط حفظ شده‌اند، سالروزهای تولد یادآوری می‌شوند و گاهی جشن به پا می‌شود. در رأس همه این‌ها پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ قرار دارد. خانواده نیروی پشتیبان آنها از زمانی ست که به دست آمریکایی‌ها به بردگی کشیده شدند، زمانی‌که آمریکایی‌ها منکر این می‌شدند که خانواده‌ی سیاهی را می‌شناسند. خانواده برای‌شان صخره‌ی پشتیبان بود.
اما به نظر می‌رسد که مایکل از داشتن چنین صخره‌ی پشتیبانی محروم بوده، مثل این‌که پدرش با رفتارهایش او را روانه‌ی جایی کرده که در آنجا برای خودش دنیایی نو بسازد. جایی در زیر رنگین‌کمان، جایی که بتواند در آن یک کودکی دیگر را تجربه کند و آنجا را بعد از سرزمین رویایی پیتِرپَن، پسرکی که هیچ‌گاه بزرگ نشد، ناکجاآباد نامید. جایی که بتواند در آن با "پسرهای گمشده" رویاهایش را تحقق ببخشد. در تعجبم که چه می‌شد اگر ما هم عمق مرکزیت چنین افکاری که به جکسون تعلق داشت یا حداقل چگونگی تلاش او برای ساختنش را می‌شناختیم.
من هیچ نظری در زمینه‌ی سوءاستفاده‌ی او از کودکان تحت سرپرستی‌اش ندارم. می‌توان این امکان را داد که آن روابط به دور از بهره‌برداری‌های جنسی بوده است. به نظر می‌رسد که او زمانی قبل از دوران بلوغ و نوجوانی‌اش یخ بسته است، چه او آن را برهه‌ای پر خشونت بداند و چه نداند: دیدن آنچه او در جستجویش بوده کار سختی نیست: آفرینش ناکجاآبادی برای این "پسرهای گمشده" که همه‌ی آنها با هم می‌توانند کودکی او را احیا کنند.
در کنار همه‌ی اینها ممکن است حس همیشگی عدم کفایت هم همراه شده باشد، حسی که در گورستان خشونت‌های پدرش دفن شده است. چیزی که شاید بتواند جراحی‌های پلاستیک پی در پی، افکار پریشان، تورهای خستگی‌آور، خریداری اسباب‌بازی‌های گران‌قیمت و کادوهای اهدایی‌اش را توجیح کند.
سکانسی که همه از «ویز» به یاد دارند زمانی است که دوروثی و اسکارکرو در جاده‌ی یلو بریک در حال رقصیدن و آواز خواندنند، آنها رفته‌اند که جادوگر را ببینند، اما غافل از اینکه جادوگر اصلی هم خود اوست، به خاطر همه‌ی نیروهای اعجاب‌برانگیزش. در داستان جادوگر مرد کوچک و تنهایی ست که در پس پرده‌ای پنهان شده و از قدرتش برای ساختن یک سرزمین عجایب استفاده می‌کند. اما حالا مایکل جکسون هیچ‌گاه به ما نخواهد گفت که خود نیز در پس پرده‌اش پنهان شده بود، به خاطر موسیقی، رقص و آوازش ...

ترانه "زمین"
مایکل جکسون

پس بر سر طلوع خورشید چه آمد؟
بر سر باران؟
بگو بر سر سهم ما از جهان چه آمد؟
پس از آن همه جنگ هیچ نیاموخته‌ایم؟
پس چه شد همه آن چه قرار بود از آنِ ما باشد؟
چه شد؟
یادت رفت که چه خون‌هایی بر زمین ریخته شد؟
اشک زمین و سواحل گریان را فراموش کردی؟
چه بر سر جهان آورده‌ایم، بنگر چه بر سر جهان آورده‌ایم
پس چه شد صلحی که به تنها فرزندت وعده می‌دادی؟
پس بر سر کشتزارهای رویان چه می‌آید؟
آیا هنوز فرصتی باقی است؟
چه شد آن همه وعده و رویاها که به ما می‌دادی؟
یادت رفت چه کسانی در جنگ از دست رفتند؟
اشک زمین و سواحل گریان را فراموش کردی؟
فراموش کردی؟

نظرات